(Ομιλία που έγινε στις 27 Ιουνίου 2012 στα πλαίσια της «Εμβδομάδας του Γκιώνη» στην Οικία Καραπάνου, Αίγινα)

http://www.aeginaportal.gr/eidiseis/foreis/8665-q-q-q-q-moviemovie.html

Εδώ στην Αίγινα και στην πατρίδα μου στο Ναύπλιο είναι πάρα πολύ λίγοι όσοι θυμούνται
τον Καποδίστρια. Όσο μελετώ για το θέμα αυτό και όσο γράφω διάφορα άρθρα εκτός της
βιογραφίας του, αισθάνομαι σα να αποκαλύπτω μια κρυφή ιστορία, μια μυστική ιστορία,
παρόλο που είμαι ορθολογιστής. Πολλές φορές επίσης πιάνω τον εαυτό μου να βρίσκομαι
σε αντιπαράθεση με την επίσημη ιστοριογραφία και με αυτά τα οποία μας έχει μάθει για τον
Καποδίστρια. Αυτό οφείλεται σε δύο λόγους:

Ένας λόγος είναι ότι κανένας δεν μπόρεσε μέχρι τώρα να μελετήσει σε βάθος και σε
πλάτος όλη τη δραστηριότητα του Καποδίστρια, από τότε που έγινε «πρωθυπουργός» των
Ιονίων Νήσων, μέχρι που έγινε κυβερνήτης της Ελλάδας. Από πού πέρασε, πού ταξίδεψε,
σε ποιες γλώσσες άφησε ίχνη, σε ποια αρχεία βρίσκονται όλα αυτά. Κανένας δεν έχει
την εποπτεία του θέματος σε όλο το βάθος και το πλάτος. Η βιβλιογραφία είναι για μένα
φτωχή, περιορίζεται σε Έλληνες ιστοριογράφους και σε ένα σπουδαίο Ρώσο ιστοριογράφο
και μελετητή των αρχείων, τον Γκριγκόρι Αρς. Και σε κάποιους ακόμα… ενδεικτικά θα
αναφέρω τον Πολυχρόνη Ενεπεκίδη που έχει κάνει σπουδαία δουλειά στα αρχεία της
Βιέννης. Είναι ένα θέμα σκοτεινό, γιατί κάποια στιγμή το κράτος το οποίο επιβίωσε του
Καποδίστρια αυτό που έκανε είναι το γνωστό damnatio memoriae, προσπάθησε δηλαδή να
σβήσει τη μνήμη του Κυβερνήτη.

…

Ο Μέττερνιχ θεωρείται σήμερα ο σπουδαιότερος διπλωμάτης όλων των εποχών. Και
θεωρείται γιατί πάνω σε αυτόν έκανε την διπλωματική του εργασία ο γνωστός σε όλους
μας Χένρι Κίσσινγκερ. Αποδείκνυε με τον γνωστό του τρόπο, πως ο Μέττερνιχ είχε το
σπουδαιότερο όραμα για την Ευρώπη και τον κόσμο και αυτό ήταν που εν τέλει ακολούθησε
ο κόσμος. Στην πραγματικότητα δεν ήταν το σπουδαιότερο, ούτε αυτό που επικράτησε ή
ήθελαν οι λαοί. Στην πραγματικότητα αυτό το οποίο επικράτησε στην Ευρώπη είναι το
όραμα του μεγάλου αντιπάλου του Μέττερνιχ, του Καποδίστρια. Και θα ξεκινήσω με μια
παράγραφο του ίδιου του Μέττερνιχ σε επιστολή του προς την ερωμένη του, τη Βαρώνη
Λίβεν. Έγραφε λοιπόν “ο Capo d’ Istria δεν είναι κακός άνθρωπος αλλά μιλώντας ειλικρινά
είναι ένα τέλειο θαύμα λανθασμένης ξεροκεφαλιάς. Ζει σε ένα δικό του κόσμο που για μας
αποτελεί εφιάλτη”. Ποιος ήταν ο εφιάλτης αυτός; Εθνικά Κράτη.

Ο Καποδίστριας για τον Μέττερνιχ, σύμφωνα με γραπτές αποδείξεις, είχε σκοπό να
απελευθερώσει την πατρίδα του από τους Τούρκους για να διαταράξει το στάτους της
Ευρώπης. Ήταν κρυφός επαναστάτης και ακραία φιλελεύθερος. Ήταν ο αρχηγός των
ultra liberals, των ακραία φιλελεύθερων. Ο Μέττερνιχ είχε το παρατσούκλι ο μεγάλος
ανακριτής της Ευρώπης, γιατί διεύθυνε ένα τεράστιο δίκτυο μυστικής αστυνομίας στην
Βιέννη και αλλού, που μάζευε πληροφορίες, για να αποσοβήσει τον κίνδυνο που σήμερα θα λέγαμε εθνικισμό.
Τότε όμως λέγονταν φιλελευθερισμός ή πατριωτισμός και ξεκίνησε με τη γαλλική επανάσταση το 1789.
Για τους σύγχρονούς του Άγγλους υπουργούς ήταν ο «δεύτερος προφήτης των Οθωμανών»,
γιατί ήταν αυτός ο οποίος προσπαθούσε να προστατέψει την Οθωμανική Αυτοκρατορία από τη διάλυση
περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο.

Τώρα τι είναι φιλελεύθερος; Είναι αυτός που έχει μαγευτεί από τις αρχές τις Γαλλικής
Επανάστασης. Ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα οι τρεις αρχές της επανάστασης, τα τρία
χρώματα της γαλλικής σημαίας. Φιλελεύθερος ήταν ο Ούγγρος που ήθελε να ζήσει στην
Ουγγαρία και όχι στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, ο Έλληνας που ήθελε να ζει στην
Ελλάδα και όχι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο Σέρβος που ήθελε να ζει στη Σερβία
και όχι πάλι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο Γάλλος που ήθελε να ζήσει στη Γαλλία,
ο Γερμανός που ήθελε να ζήσει στην ενωμένη Γερμανία, η οποία ήταν διασπασμένη
σε πριγκιπάτα. Αυτός ήταν λοιπόν ο φιλελευθερισμός. Σήμερα το έχουμε δεδομένο ότι
η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες. Τότε δεν ήταν δεδομένο, μπορούσες να λες ότι είμαι
ελληνικής καταγωγής Οθωμανός υπήκοος.

Υπάρχουν πολλές απόψεις για το ότι ο κόσμος πήρε λάθος τροχιά, ότι ο φιλελευθερισμός
που κατέληξε στα έθνη και τον εθνικισμό, ήταν η λάθος τροχιά. Και ότι θα έπρεπε ο κόσμος
να έχει μείνει όπως τον οραματίστηκε ο Μέττερνιχ, δηλαδή ότι θα έπρεπε να υπάρχουν 2-
3 αυτοκρατορίες και 3-4 ελέω Θεού ηγεμόνες και ο κόσμος θα ζούσε καλύτερα και χωρίς
πολέμους.

Εδώ, όμως, θα προσπαθήσουμε να αποδείξουμε ότι ο κόσμος που οραματίστηκε ο
Καποδίστριας ήταν αναπόφευκτος και κράτησε για πρώτη φορά την Ευρώπη σε ειρήνη
για 99 χρόνια από το 1815 όταν τελείωσε το συνέδριο των Παρισίων, και επικράτησαν
ουσιαστικά κάποιες από τις φιλελεύθερες ιδέες. Θυμίζουμε το «στάτους» της εποχής. Η
Βρετανική Αυτοκρατορία έχει τεράστιες κτήσεις σε όλο τον κόσμο, η Γαλλία και η Ισπανία
κυριαρχούνταν από μέλη της οικογένειας των Βουρβόνων, οι Ρομανόφ κυριαρχούσαν στη
Ρωσία, ο σουλτάνος στη Βαλκανική, στην Δυτική Ασία και στη Βόρεια Αφρική και οι
Αψβούργοι, οι εργοδότες του Μέττερνιχ, στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Το 1797 την Επτάνησο κατέλαβαν οι
Γάλλοι. Το 1800 έγινε το πρώτο ελληνικό κράτος, και το έχει καταφέρει αυτό ο πατέρας
του Καποδίστρια, ο Αντώνιος Μαρία. Διασχίζοντας έφιππος την Κωνσταντινούπολη είχε
πάρει από τον Σουλτάνο το διάταγμα της αυτονομίας της Επτανήσου πολιτείας. Ο γιος του
ο Αυγουστίνος το έχει βάλει σε ένα δισάκι, και το περιέφερε στην Κέρκυρα. Επιτέλους
οι Έλληνες έχουν το πρώτο αυτόνομο κράτος μετά από πολλά χρόνια. Οι Γάλλοι όμως το
1807 επέβαλαν ένα καθεστώς το οποίο δεν μπόρεσε να το σηκώσει ο υιός Καποδίστριας,
ο γραμματέας της επικράτειας. Από το 1801 είχε δώσει τεράστιο αγώνα για το νεοπαγές
αυτό κράτος. Για παράδειγμα, είναι ο πρώτος και μοναδικός πολιτικός που κατάφερε να
πείσει τους Ληξουριώτες και τους Αργοστολίτες να ζήσουν ειρηνικά, γιατί μέχρι τότε στην
κυριολεξία σκοτώνονταν. Σκοτώνονταν στο δρόμο, έκαιγαν νοσοκομεία με τους ασθενείς
μαζί κ.ο.κ. Κατάφερε λοιπόν, παρόλα αυτά, να τους ενώσει όλους κάτω από ένα Σύνταγμα
που είχε φτιάξει ο απεσταλμένος του Ρώσου αυτοκράτορα, κόμης Μοτσενίγος, ελληνικής
καταγωγής. Αυτός είναι που προσκάλεσε, διαμεσολάβησε μάλλον, για να γίνει πρόσκληση
στον Καποδίστρια από τη Ρωσική Αυλή.

Ξεκίνησε λοιπόν το 1808 με λίγους παράδες στα χέρια του και έφτασε στη Βιέννη, τον
πρώτο σταθμό του. Μια περιγραφή στο ημερολόγιο του είναι χαρακτηριστική του τι θα
ακολουθήσει και ίσως αποτελεί προάγγελο της αφοσίωσής του στην Ελληνική υπόθεση.
Λέει λοιπόν, «οι αβρότητες, τα γεύματα, οι εσπερίδες τερπνών διασκεδάσεων διαδέχονται
η μία την άλλη με τόση ταχύτητα ώστε κατορθώνουν να με κουράσουν». Ήταν ένας κόμης
ο οποίος μπήκε στη διπλωματική αντιπροσωπεία του τσάρου και αντί να σταθεί μέσα σε
αυτό το κλίμα των ευγενών, να προσπαθήσει να κάνει καριέρα, να προσπαθήσει να μπει σε
χορούς να παντρευτεί, να καλοπαντρευτεί, να αυξήσει την περιουσία του, αυτός είχε άλλα
πράγματα στο μυαλό του, τον κούραζαν όλα αυτά. Εκεί είναι και η πρώτη επαφή που έχει με
το σύστημα του Μέττερνιχ, στη Βιέννη.

Ήδη από τότε άρχισε να μαθαίνεται το όνομα του, στα αστυνομικά γραφεία τα οποία ήλεγχε
ο Μέττερνιχ. Έφτασε μετά από λίγο στην Αγία Πετρούπολη, όπου ξεκίνησε ως Σύμβουλος
της Επικράτειας με κύρια ασχολία τα υπομνήματα. Το μόνο που έκανε είναι να γράφει και
να προσπαθεί να είναι καίριος. Λίγα πράγματα έχουν σωθεί από εκείνη την εποχή. Έχει
σωθεί μια δική του περιγραφή που λέει ότι γράφει λιτά και που και που πετάει και κάποια
ιδέα που να ανεβάζει το ενδιαφέρον. Γράφει για το ελληνικό ζήτημα, καημός του είναι να
ελευθερώσει την Ελλάδα από τότε.

Γράφει στον προϊστάμενο του για διάφορα θέματα πάντα με απόψεις που τείνουν προς το
φιλελευθερισμό. Κρυώνει πάρα πολύ στην Αγία Πετρούπολη, λεφτά δεν έχει, ούτε για το
καθημερινό κρασί. Παραπονιέται στον πατέρα του γιατί στις γιορτές δεν μπορεί να πιει
λίγο κρασί καθότι «ελλειματίας από ρούβλια» Οι γονείς του παίρνουν δάνεια, δανείζονται
με τοκογλυφικούς όρους, για να μπορέσει λίγο να περάσει το κρύο, να πάρει μια γούνα.
Παρακαλάει τον διφθερουργό της ρωσικής αυλής, ο οποίος είναι Έλληνας, να του φτιάξει
μια γούνα, κοιμάται αγκαλιά με τη σόμπα για να ζεσταθεί.

Διαβάζει πάρα πολύ, είναι συνέχεια στη βιβλιοθήκη της Αυτοκρατόρισσας και προσπαθεί
με λίγες ελπίδες να πετύχει τους στόχους του. Το 1811 μετά από συνεχείς ενοχλήσεις στον
προϊστάμενό του, να τον πάνε σε κάποια άλλη υπηρεσία, νοτιότερου κλίματος, τον στέλνουν
ως υπεράριθμο διπλωματικό ακόλουθο της Ρωσικής Πρεσβείας στη Βιέννη. Εκεί λοιπόν
πάει να παρουσιαστεί στον πρεσβευτή τον Στάκλενμπεργκ που εκνευρίζεται γιατί δεν θέλει
τον υπεράριθμο. Τελικά τον πείθει ο Καποδίστριας και αρχίζει την δράση του στην Βιέννη
η οποία είναι εθνική. Ο Μέττερνιχ τον παρακολουθεί, βάζει τον αρχηγό της αστυνομίας
να ψάξει γι αυτόν. Τον παρακολουθεί στις επαφές του και διαπιστώνει ότι συναντιέται με
Έλληνες, με εμπόρους, με τον Άνθιμο Γαζή και άλλους. Είμαστε 14 χρόνια μόνο μετά το
περιστατικό του Ρήγα όπου συλλαμβάνεται και εκτελείται στη Βιέννη, και όλο αυτό γίνεται
αντιληπτό από το Μέττερνιχ.

Η αναφορά του αρχηγού της Βιενέζικης αστυνομίας ήταν ότι ο Καποδίστριας ήταν
πράκτορας της Ρωσίας με στόχο την διείσδυση στους Έλληνες της Βιέννης και τον
προσηλυτισμό τους στα σχέδια της Ρωσίας. Πιθανότατα ήταν πραγματικότητα αυτή η
αποστολή, να προσηλυτίσει τους Έλληνες στα σχέδια της Ρωσίας, δηλαδή τη διάλυση της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μέσα στα δεκάδες υπομνήματα τα οποία γράφει, ένα από
αυτά κάνει εντύπωση στον Τσάρο, και αφορά τα θέματα της Ιταλίας. Με αυτό βοήθησε το
λαό της Ιταλίας έτσι ώστε να μην υποδουλωθεί στους Αυστριακούς. Τον αποσπάει λοιπόν ο
τσάρος και τον στέλνει στη στρατιά της Βεσαραβίας.

Είμαστε στο 1812, ο Ναπολέων έχει ξεκινήσει την εκστρατεία για να καταλάβει την
Ευρώπη. Γίνονται κοσμοϊστορικές αλλαγές, τις οποίες τις βιώνουμε και σήμερα. Μετράμε
σε κιλά και όχι σε οκάδες, σε μέτρα και όχι σε γιάρδες ή πηγαίνουμε δεξιά στο δρόμο,
ενώ στην Αγγλία αριστερά, ακριβώς γιατί ο Ναπολέων εξάγει τα μέτρα και τα σταθμά
της Γαλλίας, αλλά κυρίως τις Γαλλικές ιδέες. Πρώτα πηγαίνουν οι πένες των Γάλλων
διαφωτιστών σε όλη την Ευρώπη, προσκαλώντας τον κόσμο στις ιδέες της Γαλλικής
Επανάστασης, και μετά πηγαίνει ο Ναπολέοντας και κατακτά.

Βρισκόμαστε λοιπόν στο 1812, ετοιμαζόμαστε για μεγάλους πολέμους, ήδη έχουν ξεκινήσει
οι εχθροπραξίες και υπάρχει η ανάγκη όλοι οι διπλωματικοί υπάλληλοι, οι έξυπνοι
τουλάχιστον, της Ρωσίας και των άλλων κρατών να πάνε στο μέτωπο. Τον στέλνουν στη
Βεσαραβία. Το σημερινό κράτος της Μολδαβίας, την οποία την έχει αποκτήσει από την
Οθωμανική Αυτοκρατορία η Ρωσία με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου. Φεύγουν οι αγάδες
και οι μπέηδες και είναι πλέον στα χέρια της Ρωσίας.

Αυτό που κοιτάει ο Καποδίστριας είναι να τηρηθούν οι όροι της Συνθήκης του
Βουκουρεστίου και να μην τους καταπατήσει η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτά που κάνει
είναι ότι βοηθάει την επανάσταση του Μίλος Ομπρένοβιτς. Οι Σέρβοι έχουν αυτονομηθεί,
υποφέρουν όμως από τους Τούρκους οι οποίοι είναι έτοιμοι να καταστρέψουν τη Σερβική
Επανάσταση. Συλλαμβάνουν επαναστάτες και τους απαγχονίζουν. Ο Καποδίστριας είναι
αυτός που τους στηρίζει πολιτικά και με χρήματα και πολεμοφόδια ώστε να αντισταθούν.
Στην ουσία σώζει την Σερβική Επανάσταση, τη Σερβική αυτονομία από την Οθωμανική
καταπίεση.

Επίσης το ίδιο κάνει και με τους Βλάχους και τους Μολδαβούς και οργανώνει ένα δίκτυο,
που κατά τη γνώμη μας, εκτός από το μυαλό του, τον έκανε τον πιο αποτελεσματικό
διπλωμάτη της εποχής, πιο αποτελεσματικό και από τον Μέττερνιχ. Έστησε λοιπόν, ένα
δίκτυο, κυρίως από Έλληνες. Όλες οι επαφές που έκανε στην Αγία Πετρούπολη και στη
Βιέννη ήταν για να εντοπίσει ανθρώπους. Για να βρει τους έξυπνους και τους ικανούς και
να τους βάλει όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν στην υπηρεσία του. Έστησε το δίκτυο σε όλα
τα λιμάνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Νομίζω και στη Βιέννη είχε ανθρώπους οι
οποίοι αναλαμβάνουν δύο ρόλους, να συλλέγουν πληροφορίες και να του τις στέλνουν και,
δεύτερον, να μεταφέρουν οι ίδιοι πληροφορίες στις κοινωνίες όπου ζούσαν.

Το 1813 οι Οθωμανοί αρχίζουν να εκμεταλλεύονται την εμπλοκή των Ρώσων με το
Ναπολέοντα και εκτελούν Σέρβους επαναστάτες. Εκεί είναι που επεμβαίνει στην Τσάρο
της Ρωσίας και προσπαθεί να τους γλυτώσει. Τα καταφέρνει και έτσι σώζεται η αυτονομία
της Σερβίας. Γίνονται διάφορες ανακατατάξεις, ο στρατηγός Κουτούζωφ, αρχηγός της
Ρώσικης στρατιάς, χάνει από τον Ναπολέοντα, διαλύεται η στρατιά του, και αναλαμβάνει
την αρχιστρατηγία ο Μπαρκλέι Ντε Τογί ο οποίος είχε γραμματέα τον Καποδίστρια. Μόλις
αναλαμβάνει ο στρατηγός όλοι προσπαθούν να διώξουν τον Καποδίστρια και να αναλάβουν
τη θέση του γραμματέα. Όμως αυτός εκτιμά πάρα πολύ τις δυνατότητες του και τον κρατάει,
και έτσι ο Καποδίστριας γίνεται αρχηγός της Ρωσικής αντικατασκοπείας στο μέτωπο.

Γυρνάει όλη την Ευρώπη, όπου πάει ο στρατός, και στήνει διάφορες επιχειρήσεις
ψυχολογικού πολέμου. Προσπαθεί να μεταδώσει το μήνυμα της Ρωσίας ότι είναι
απελευθερωτές και όχι κατακτητές, όπως ο Ναπολέων. Τα καταφέρνει πολύ καλά αν
και δεν είναι εύκολο, δεδομένου ότι ο Ναπολέων θεωρείται ο συνεχιστής της Γαλλικής
Επανάστασης, αυτός ο οποίος φέρνει τις δημοκρατικές ιδέες. Και όμως, όπου ο
Καποδίστριας αναλαμβάνει έργο, ουσιαστικά τα καταφέρνει. Αυτό εκτιμάται πάρα πολύ. Το
1813, μια ημέρα πριν τη μάχη της Λειψίας, τη μάχη των Εθνών, όπου έχασε ο Ναπολέων και
δεν μπόρεσε ποτέ ουσιαστικά να επανακάμψει, βρέθηκε στη σκηνή του στρατηγού ο τσάρος,
και απευθύνεται σε αυτόν

Εσείς είστε ο Καποδίστριας;
Ναι του απαντά
Ωραία από δω και πέρα θα ήθελα να έρχεστε να μου αναφέρεστε προφορικά και να
σταματήσετε τα υπομνήματα.

Τα διάβαζε πάντα ο τσάρος τα υπομνήματα και ουσιαστικά εκεί ξεκινάει η γνωριμία
τους και η τεράστια διπλωματική καριέρα του Καποδίστρια. Ήθελε να ακούει την άποψη
του Καποδίστρια για να την κάνει πολιτική, να ξέρει τι θα λέει στα στρατεύματα του.
Τα χρόνια που γυρνούσε στα μέτωπα, τον είχαν κάνει ατρόμητο. Πήγαινε δηλαδή στις
γραμμές του εχθρού για να τον συναντήσει. Το είχε κάνει και στην Κεφαλλονιά, στο
Αργοστόλι. Πήγε νύχτα σε ένα σπίτι ενός ευγενή της εποχής του Ανδρέα Μεταξά, ο οποίος
ήθελε για λογαριασμό του την εξουσία του νησιού. Τον βρήκε στο σπίτι του που ήταν
περιτριγυρισμένο από τους δολοφόνους του χωριού που είχε μαζί του. Ο Καποδίστριας πήγε
με ένα φαναράκι και του είπε “εγώ είμαι η εξουσία” και στο τέλος τον έπεισε.

Το ίδιο έκανε και στην Ευρώπη, όπου εκτός από το παράσημο του τσάρου
παρασημοφορήθηκε και με τα άσπρα του μαλλιά. Έγινε λοιπόν η Μάχη των Εθνών στη
Λειψία, και κέρδισαν οι σύμμαχοι (Άγγλοι, Ρώσοι και Πρώσοι, εναντίον των Γάλλων). Ο
Ναπολέοντας στέλνεται στη νήσο Έλβα από όπου δραπετεύει, μαζεύει πάλι στρατό και
οδεύει προς το Βατερλό. Και αφού λήγει και αυτή η μάχη γίνεται το Συνέδριο της Βιέννης
και εκεί στήνεται ο κόσμος όπως των ξέρουμε, η νέα τάξη πραγμάτων. Στα συνέδρια της
Βιέννης και των Παρισίων.

Πριν φτάσουμε όμως στο συνέδριο χρήσιμο είναι να μιλήσουμε για τα γεγονότα που
επέβαλαν την παρουσία του Καποδίστρια σε αυτό. Στη Φρανκφούρτη ο Τσάρος λέει
στον Καποδίστρια “Να αγαπάτε της δημοκρατίες, πρόκειται να σώσουμε μία από αυτές
που ο Γαλλικός δεσποτισμός υποδούλωσε”. Και τον στέλνει στην Ελβετία. Τον έστειλε
ανεπίσημα, χωρίς ιδιότητα. Προσκολλάται στον αυστριακό απεσταλμένο και προσπαθούν
μαζί να δουν τι θα γίνει με την Ελβετία, που είναι χωρισμένη σε 28 καντόνια, σε τρεις
γλώσσες, σε ευγενείς και πληβείους. Είναι γενικώς χωρισμένη. Δεν ξέρουν τι θέλουν να
κάνουν για την πατρίδα τους, αν έχουν πατρίδα, ενώ δεν έχουν σύνταγμα φυσικά. Αυτό το
οποίο έχουν είναι το Act de Meditation. Μία πράξη διαμεσολάβησης που έχουν επιβάλλει οι
Γάλλοι και ουσιαστικά παίρνουν τα προνόμια των ευγενών και καθιστούν μια δημοκρατική
εξουσία.

Όταν χάνει ο Ναπολέοντας στη Λειψία οι ευγενείς θέλουν πίσω τα προνόμια τους και
αρχίζει μια έντονη ταξική διαμάχη. Οι Βέρνη επαναστατεί και ξεκινάει μια διαδικασία που
είναι σίγουρο ότι θα καταλήξει σε εμφύλιο πόλεμο. Κανένας δεν ξέρει με ποιον θα πάει η
Ελβετία, το Ναπολέοντα ή τους Αυστρο-ρώσους. Και μέσα από αυτό το πολύ συγκεχυμένο
πεδίο βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της Ευρώπης, ο κόμης μας. Η Αυστρία θέλει να
εισβάλλει στην Ελβετία, να εγκαταστήσει στρατεύματα και να τους πάρει με το μέρος
της με τη βία. Ο Μέττερνιχ στέλνει οδηγία στον πρεσβευτή του, και αυτός το λέει στον
Καποδίστρια που έχει αντίθετες διαταγές από τον Τσάρο. Από μόνος του όμως αποφασίζει
να πει «ναι» στους Αυστριακούς.

Την επόμενη μέρα βρίσκεται με τον Τσάρο ο οποίος του λέει “Ελπίζω να υπακούσατε
τις διαταγές μου” , “Απεναντίας” του λέει, και ο Τσάρος θυμώνει, αλλά όσο του εξηγεί
ο Καποδίστριας ότι το έκανε δημοσιεύοντας το, για να αντιδράσουν οι πιο εξέχοντες
Ελβετοί και να εκθέσει έτσι την Αυστριακή διπλωματία. Όντως σε 24 ώρες οι Αυστριακοί
το παίρνουν πίσω και περνάει η πολιτική του Αλεξάνδρου ο οποίος γίνεται ουσιαστικά ο
κυρίαρχος του παιχνιδιού στην Ελβετία. Ο Τσάρος καταλαβαίνει ότι ο Καποδίστριας είναι
ο μόνος που μπορεί να αντισταθεί στις ραδιουργίες του Μέττερνιχ και του δίνει πλήρη
εξουσιοδότηση να κάνει ότι θέλει στην Ελβετία.

Συνεννοείται λοιπόν με τους ευγενείς και τους αστούς και με το χαρακτηριστικό του να
δουλεύει από τις 5 το πρωί μέχρι τις 12 το βράδυ τους φτιάχνει Σύνταγμα και τους δίνει τη
βάση για αυτό που είναι και σήμερα. Ενώνει τα 28 καντόνια σε ένα Σύνταγμα το οποίο είναι
το πιο φιλελεύθερο ακόμα και σήμερα, ουσιαστικά είναι κοντά στην άμεση δημοκρατία.
Το δεύτερο που θεσμοθετεί είναι την ουδετερότητα. Πάνω σε αυτό οι Ελβετοί έχτισαν το
πιο οργανωμένο, πλούσιο και ανταγωνιστικό κράτος στον κόσμο. Γι αυτό προτιμούνται οι
τράπεζες τους, γιατί οι Ελβετοί κρατούν σε οποιονδήποτε πόλεμο την ουδετερότητα. Όλα
αυτά είναι έργο του Καποδίστρια, του οποίου οι απόγονοι ακόμα και σήμερα παίρνουν
αυτόματα την ελβετική υπηκοότητα.

Θα μπορούσε να σταματήσει εδώ με μια πολύ επιτυχημένη καριέρα. Ποιος άλλος κατάφερε
τόσα πράγματα από μια θέση που δεν ήταν καν επίσημη; Κάτι που έγινε στην Ελβετία και
αξίζει να το μνημονεύσουμε, είναι ότι επειδή ενδιαφερόταν πάντα για τα εκπαιδευτικά
ζητήματα, γνώρισε τη διδασκαλία Πεσταλότσι και βοήθησε γράφοντας υπόμνημα στον
Τσάρο. Σε ότι όμορφο γινόταν εκείνη την εποχή είναι μπλεγμένος. Εκεί γνώρισε και τον
Εϋνάρδο, πρόσωπο κλειδί για το ότι είμαστε εμείς ελεύθεροι σήμερα, και γνώρισε και άλλες
προσωπικότητες στις οποίες όταν τον έδιωξαν από την υπηρεσία του τσάρου, κατέφυγε για
να δημιουργήσει τη φιλελληνική παράταξη της Ευρώπης.

Τον Οκτώβριο του 1814 φτάνει στο Συνέδριο της Βιέννης. Εκεί τον κάλεσε ο ίδιος ο
Τσάρος γιατί θεωρούσε ότι είναι ο μόνος που μπορούσε να πάει κόντρα στις ραδιουργίες
του Μέττερνιχ. Τον έκανε μυστικό του σύμβουλο. Εκεί λοιπόν στο Συνέδριο της Βιέννης,
λέει ο Καποδίστριας στον Τσάρο ότι η Αγγλία, Γαλλία και η Αυστρία έχουν κάνει μυστική
συμμαχία εναντίον της Ρωσίας. Ο Τσάρος γελάει και το αποκλείει. Μετά από λίγες μέρες
έρχεται επιστολή από το Ναπολέοντα, που το έχει σκάσει στο μεταξύ από την Έλβα, με το
κείμενο της συμφωνίας που έχουν κάνει όντως Αγγλία, Γαλλία και Αυστρία. Τότε λοιπόν
καταλαβαίνει ότι έχει να κάνει με ένα άνθρωπο που διαβάζει πίσω από τις γραμμές, εκεί που
δεν μπόρεσε να διαβάσει ο υπουργός εξωτερικών του ο Νέσελροντ, ο οποίος είναι ευγενής,
εξαιρετικός αλλά κάπως αργός στη σκέψη./

…

Στο συνέδριο της Βιέννης βάζει μπροστά και το ζήτημα της Ελλάδας. Φτιάχνει τη
Φιλόμουσο εταιρεία. Λέει στον Τσάρο, οι Άγγλοι έχουν μια Φιλόμουσο Εταιρεία που έχουν
φτιάξει στην Αθήνα και προσπαθούν να πάρουν με το μέρους τους Έλληνες. Καταρχήν
προσπαθούν να πάρουν τα Αρχαία. Οπότε κάτι πρέπει να κάνουμε και εμείς. Έτσι κάνουν
τη Φιλόμουσο Εταιρεία. Γίνεται μια γιορτή στο παλάτι υπέρ της Εταιρείας, ο Τσάρος βάζει
λεφτά, η αυτοκράτειρα βάζει λεφτά, οι ευγενείς το ίδιο, και εμφανίζεται ο Καποδίστριας
μπροστά στο Μέττερνιχ λέγοντας του ότι ‘εσείς που είστε χριστιανικότατος κόμης πρέπει
να συνεισφέρετε. Δίνοντας του λοιπόν το χρυσό δαχτυλίδι της εταιρείας, του παίρνει λεφτά.
Δεν ξέρουμε πως αισθάνθηκε ο Μέττερνιχ εκείνη τη στιγμή, αλλά σίγουρα όχι καλά.
Το Συνέδριο μεταφέρεται στο Παρίσι και εκεί φτιάχνεται το κείμενο της Ιερής Συμμαχίας,
της συμμαχίας Ρωσίας, Αυστρίας, Πρωσίας. Η Ιερή Συμμαχία σημαίνει ότι οι χριστιανοί
ηγέτες της Ευρώπης αναλαμβάνουν με τη δύναμη που τους δίνει ο Θεός, να καταστείλουν
κάθε εθνικιστική, αθεϊστική, κοινωνική επανάσταση διά της βίας. Όταν το είδε ο
Καποδίστριας είπε στον τσάρο πως αυτό δεν μπορεί να γίνει. Ο τσάρος του απάντησε
ότι αυτό είναι, πάρε τις υπογραφές από τους υπόλοιπους. Έτσι αναγκάζεται να πάρει τις
υπογραφές από όλους τους εμπλεκόμενους. Έτσι ξεκινά η ιστορία της Ιεράς Συμμαχίας.

Μετά λοιπόν την Ελβετία, μετά τις εξυπηρετήσεις που είχε κάνει στους Σέρβους έχουμε
τη μεγαλύτερη εξυπηρέτηση που έκανε σε έθνος κράτος και τη σπουδαιότερη. Καταφέρνει
να σώσει τη Γαλλία. Και πως το κάνει αυτό; οι Άγγλοι ζητούν πολεμικές αποζημιώσεις
από τους Γάλλους, οι Πρώσοι ζητούν εδάφη. Όλοι κάτι ζητάν από τους Γάλλους, όπως
έναν αιώνα αργότερα, με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών ζήτησαν οι σύμμαχοι από τους
Γερμανούς. Ο μόνος ο οποίος ήταν αρνητικός στις αποζημιώσεις ήταν ο Τσάρος. Έτσι ο
Καποδίστριας συνεννοείται με το φίλο του Δούκα Ρισελιέ, που ήταν παλιότερα δήμαρχος
της Οδησσού, να πάρει ένα κείμενο από το βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο 18ο που έλεγε
ότι «αν μου ζητήσετε παραπάνω από αυτά που μπορώ να δώσω θα παραιτηθώ».

Ο Καποδίστριας έδειξε το κείμενο στον Τσάρο, ο οποίος τον ρωτάει τι προτείνει να κάνουν.
Του προτείνει λοιπόν να το δημοσιεύσουν και έτσι γίνεται. Ως συνέπεια η κοινή γνώμη
τάσσεται υπέρ της Γαλλίας, γιατί φοβάται ένα καινούργιο πόλεμο σε περίπτωση που οι
Γάλλοι δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα. Ο Καποδίστριας τους εκβίασε ουσιαστικά και
κατάφερε να δοθούν ελάχιστες αποζημιώσεις ώστε να μπορέσει η Γαλλία να ανασάνει. Ως
αποτέλεσμα η Ευρώπη μένει για 30 χρόνια χωρίς πόλεμο. Γιατί αν η Γαλλία ανέπτυσσε
εθνικιστικές τάσεις ή ανέβαινε ένας καινούργιος Ναπολέοντας θα είχαμε πάλι πόλεμο.

Ο Λουδοβίκος προσφέρεται να δώσει λεφτά ως δώρο στον κόμη για την εξυπηρέτηση. Ο
Καποδίστριας του ζήτησε διπλά αντίγραφα των βιβλίων στις βιβλιοθήκες της Γαλλίας, να
τα στείλουν για να μορφωθούν τα παιδιά στην Ελλάδα, το οποίο δεν έγινε ποτέ. Γνώμη
μου είναι μια επιτροπή να ζητήσει κάποια στιγμή αυτά τα βιβλία όχι για να πάρει τα ίδια τα
βιβλία αλλά για να υπενθυμίσει στους Γάλλους πως σώθηκαν, ποιος τους έσωσε και ποιοι
είναι οι δεσμοί με τον άνθρωπο που έφτιαξε και εμάς.

Μια μέρα πριν φύγει από το Παρίσι τον καλεί ο Τσάρος και του λέει σε χρίζω υπουργό
των Εξωτερικών. Ο Καποδίστριας απαντά πως δεν μπορεί γιατί η ανάγκη του είναι να
αγωνίζεται για τους Έλληνες. Ο Τσάρος του απαντά πως νοιάζεται κι ίδιος για τους
Έλληνες, και τον διορίζει υπουργό δίπλα στον Νέσελροντ. Τον έβαλε λοιπόν ο Τσάρος τρίτο
στη ιεραρχία του Ρωσικού κράτους. Ήταν ο αρχηγός των ρωσικών υπηρεσιών, ο αντίπαλος
του Μέττερνιχ, ο υπουργός των εξωτερικών. Στο δρόμο προς την Αγία Πετρούπολη περνάει
από διάφορες χώρες και άπαντες τον παρασημοφορούν και του χαρίζουν μεγάλες τιμές.

Ο τσάρος του δίνει κτήριο στην Αγία Πετρούπουλη και για πρώτη φορά το υπουργείο
Εξωτερικών της Ρωσίας που έως τότε έδρευε σε σκηνές του μετώπου, αποκτά έδρα.. Ο
Καποδίστριας ήταν καλός υπάλληλος, ρωτούσε πάντα τον Τσάρο. Εκεί υπάρχει και το
ζήτημα αν ο Τσάρος ήταν αντίθετος στην Ελληνική Επανάσταση. Υπάρχουν ενδείξεις ότι
όχι μόνο δεν ήταν αντίθετος αλλά την προκάλεσε κιόλας. Απλά στην διπλωματική αρένα
έλεγε αυτά που έπρεπε, όπως γίνεται και σήμερα.

Μία από τις αρμοδιότητες του Καποδίστρια μετά τον πόλεμο ήταν ότι ανέλαβε την
οργάνωση της Βεσαραβίας. Έκανε κτηματολόγιο, έδωσε τη γη στους ακτήμονες, έφτιαξε
θεσμούς και έτσι δημιούργησε ένα οργανωμένο κράτος. Το πιο οργανωμένο της εποχής, υπό
την κυριαρχία του τσάρου βέβαια. Έφτιαξε σε 2 χρόνια, κάτι το οποίο εμείς προσπαθούμε
2 αιώνες να φτιάξουμε, και δεν μπορούμε. Αν τον είχαμε αφήσει λοιπόν 1-2 χρόνια θα
ήμασταν άλλο κράτος αυτή τη στιγμή. Δεν ξέρω αν οι Μολδαβοί γνωρίζουν για τον
Καποδίστρια.

Εκεί στην Μολδαβία, έστειλε και έναν ποιητή που είχε κόντρα με τον τσάρο. Ο
Καποδίστριας τον εκτιμούσε πάρα πολύ και αποφάσισε να τον στείλει στο Κισινάου.
Μιλάμε για τον Αλέξανδρο Πούσκιν, τον πατέρα της Ρωσικής λογοτεχνίας, τον οποίο
ο Καποδίστριας έβαλε να γράψει το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας. Το Σύνταγμα της
Επιδαύρου κατά πάσα πιθανότητα είναι μετάφραση του συντάγματος του Πούσκιν.

Αυτό που γίνεται στο ΥΠΕΞ της Ρωσίας είναι πως ο Νέσελροντ κάνει όλες τις φανερές
ακροάσεις, ενώ ο Καποδίστριας τις μυστικές, ασκώντας ουσιαστικά την εξωτερική πολιτική
της Ρωσίας. Τα συνέδρια συνεχίζονται. Το 1818 γίνεται το Συνέδριο του Aix-la-Chapelle,
όπου εκεί επιβάλλει τους όρους του στον Κάστλεριγ και τον Μέττερνιχ. Ο Λοντόουνερι
(Κάστλεριγ) είναι ο μεγάλος σύμμαχος του Μέττερνιχ, όπως και ο Βασιλιάς της Αγγλίας
Γεώργιος 4ος, ένας άνθρωπος ο οποίος είναι σε ένα άλλο κόσμο, δυστυχώς όμως είναι πολύ
σημαντικός για την Ευρώπη. Όλοι αυτοί επικοινωνούν μέσω της ερωμένης του Μέττερνιχ,
πιθανόν και του Κάστλεριγ, που είναι και ο μεγάλος έρωτας της ζωής του Γεώργιου 4 ου, της
Βαρόνης Λίβεν. Κρίμα γι’ αυτούς καθώς η βαρόνη κατά πάσα πιθανότητα είναι κατάσκοπος
του Καποδίστρια ήδη από εκείνη την εποχή.

Από αυτήν μαθαίνουμε ότι αποκαλούν τον Καποδίστρια εχθρό τους και Άγιο Ιωάννη της
Αποκάλυψης. Έτσι τον ονομάζει ο Μέττερνιχ γιατί δεν πήγαινε σε χορούς, δεν έπινε δεν
είχε ανθρώπινες αδυναμίες, ήταν προσηλωμένος στον στόχο του, ένας καλόγερος ο οποίος
εισβάλει στα σαλόνια της Ευρώπης εκείνης της εποχής. Δεν μπορούσες να τον πιάσεις
πουθενά γιατί δεν συμμετείχε στο διεφθαρμένο κλίμα των ευγενών. Τον μισεί θανάσιμα ο
Μέττερνιχ, θέλει να τον δει νεκρό. Εκεί λοιπόν στο συνέδριο της Aix-la-Chapelle περνάει
η γνώμη του Καποδίστρια, αποσύρονται οι δυνάμεις της Αυστρίας από τη Γαλλία, η
οποία απαλλάχτηκε από όλα τα βάρη. Ουσιαστικά σφραγίζεται η πολιτική η οποία κάνει
την Γαλλία ένα ισχυρό κράτος μέχρι σήμερα. Μπορεί να μην ήταν το ίδιο ισχυρό αν ένα
μεγάλο μέρος της άνηκε στην Αυστρία εκείνη την εποχή ή αν είχε εξωθηθεί σε μεγάλες
αποζημιώσεις.

Στο ίδιο συνέδριο ο Καποδίστριας ζήτησε την κατάργηση της δουλείας, στις Αμερικανικές
αποικίες. Τεράστιο είναι το πρόβλημα. Από την Αφρική φεύγουν καράβια που ναυλώνουν
οι δουλέμποροι, με παιδάκια και νέους για την Αμερική. Στέλνει λοιπόν ο Καποδίστριας
στον πρόεδρο Τζάκσον επιστολή λέγοντας του «εσείς που ψηφίσατε το πιο φιλελεύθερο
σύνταγμα, πώς διατηρείτε τη δουλεία;» Δεν το καταλαβαίνει ο Τζάκσον γιατί είναι και
οικονομικό το θέμα. Προτείνει λοιπόν ο Ρώσος υπουργός τη δημιουργία της Αφρικανικής
Ένωσης. Προτείνει ακόμα να κατέβει ο Ρωσικός στόλος στη Μεσόγειο για να σταματήσει
τα δουλεμπορικά, προτείνει ανάληψη δράσης. Ακόμα δεν έχω καταλήξει αν είναι τόσο
μεγάλη η ανθρωπιστική διάσταση στη σκέψη αυτού του ανθρώπου ή αν το έκανε για να
κατεβάσει ρωσικό στόλο στη Μεσόγειο ο οποίος είναι πολύ χρήσιμος στις επαναστάσεις των
Ελλήνων. 40 χρόνια μετά δικαιώθηκε ο Καποδίστριας, δημιουργείται η Αφρικανική Ένωση
και καταργείται η δουλεία.