Η ιδέα της ενωμένης Ευρώπης έχει μακρά ιστορία. Ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα ήταν ανάμεσα στις πιο ριζοσπαστικές ιδέες που υποστήριζαν κορυφαίοι διανοητές και φωτισμένοι πολιτικοί, οι οποίοι αναζητούσαν στις «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» την απάντηση σε αιματηρότατους πολέμους και οξύτατους ανταγωνισμούς των μεγάλων δυνάμεων. Σ΄όλη της τη διαδρομή η ευρωπαϊκή ιδέα βρίσκει ιδιαίτερη απήχηση ως ιδέα φιλειρηνική.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας και ο Αλτιέρο Σπινέλλι, δύο προσωπικότητες πανευρωπαϊκής εμβέλειας, συνδέουν οραματισμούς και προσπάθειες δύο αιώνων για την ενοποίηση της Ευρώπης. Ο πρώτος διακήρυσσε ήδη από το 1820 σε διάσκεψη ειρήνης ότι «μονάχα η έλλογη επικράτηση των φιλελεύθερων και δημοκρατικών ιδεών, ο σεβασμός των δικαιωμάτων των μικρών λαών και όχι η επιστροφή σε παλιούς και ξεπερασμένους θεσμούς της βίας, είναι εκείνα που πρέπει να αποφασίσουμε προκειμένου να επιτύχουμε την επικράτηση της ειρήνης και της συμφιλίωσης των λαών της Ευρώπης». Ο δεύτερος συνέταξε το 1941, ενώ ήταν δεσμώτης του φασιστικού καθεστώτος του Μουσολίνι, το μανιφέστο του Ventotene για μια ελεύθερη και ενωμένη Ευρώπη και μεταπολεμικά αναδείχθηκε ένας από τους πρωταγωνιστές της δημοκρατικής, κοινωνικής και φιλειρηνικής ενοποίησης της Ευρώπης με βάση το ομοσπονδιακό πρότυπο. Οι ιδέες και των δύο εξακολουθούν να αποτελούν πηγή έμπνευσης και σήμερα, στις αρχές του 21ου αιώνα, που η Ευρώπη βρίσκεται σε σταυροδρόμι και αναζητούνται νέοι δρόμοι για την έξοδο από την κρίση στην οποία έχει περιέλθει η πορεία ενοποίησής της.
Εμείς, που υπογράφουμε την ιδρυτική αυτή διακήρυξη της Πρωτοβουλίας «Καποδίστριας – Σπινέλλι – Ευρώπη» θεωρούμε ότι η ενοποίηση της Ευρώπης είναι σήμερα αναγκαία και εφικτή περισσότερο από κάθε προηγούμενη περίοδο της ιστορίας. Αφορά όχι μόνο το σύνολο της ηπείρου μας, τους λαούς και τους πολίτες της, αλλά όλη την ανθρωπότητα.
Η βαθιά και πολυδιάστατη κρίση, που ζει όλος ο κόσμος, δείχνει με τον πιο σαφή τρόπο ότι η ενωμένη Ευρώπη δεν μπορεί να είναι μια μεγάλη ανεξέλεγκτη αγορά, όπου θα συνεχίσει να κυριαρχεί η απληστία των κερδών, οι δημοκρατικοί και κοινωνικοί έλεγχοι θα απουσιάζουν, οι πολίτες θα ωθούνται διαρκώς στο περιθώριο, τα δημόσια αγαθά θα εμπορευματοποιούνται.
Είναι η ώρα οι λαοί και οι πολίτες να πάρουν στα χέρια τους την πορεία ενοποίησης της Ευρώπης. Να υπερασπιστούν το ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο. Να διεκδικήσουν μια πορεία ευρωπαϊκής οικοδόμησης «από τα κάτω», συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος επιλογής από τους ψηφοφόρους (ως βασικού ανθρώπινου δικαιώματος) ενός εναλλακτικού τρόπου διακυβέρνησης που βασίζεται στους ενεργούς πολίτες, χωρίς ωστόσο να καταργηθούν τα κόμματα και το δικαίωμα επιλογής της πολυκομματικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Να απαιτήσουν την αναβάθμιση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ώστε να αποκτήσει πλήρεις νομοθετικές και ελεγκτικές αρμοδιότητες. Να δημιουργηθεί επίσης μια δεύτερη ευρωπαϊκή βουλή των ενεργών και ελευθέρων πολιτών.
Μια ενωμένη Ευρώπη δεν μπορεί παρά να είναι μια Ευρώπη ειρηνική και οικολογική, ανεξάρτητη από τις ΗΠΑ, απαλλαγμένη από τα πυρηνικά στο πνεύμα του Καλέσματος της Saintes και της έκθεσης “Σχετικά με το περιβάλλον, την ασφάλεια και την εξωτερική πολιτική”, αλληλέγγυα με τις φτωχές χώρες, με σχέσεις αμοιβαίου σεβασμού φιλίας και συνεργασίας με όλες τις χώρες, προνομιακές με τις χώρες της άμεσης γειτονιάς.
Πιστεύουμε ότι αυτή είναι η πολιτική κληρονομιά που μας άφησαν ο Καποδίστριας και ο Σπινέλλι και άλλοι μεγάλοι ευρωπαϊστές, καθώς και μεγάλα κινήματα που σημάδεψαν με τους αγώνες τους την ευρωπαϊκή ιστορία, ιδιαίτερα στη διάρκεια του 20ου και στις αρχές του 21ου αιώνα. Στη βάση των παραπάνω ιδεών και στόχων θα επιδιώξουμε να αναπτυχθεί η πρωτοβουλία μας, η οποία θα είναι ανοιχτή στη συμμετοχή και στις συνεργασίες, στο εθνικό και στο ευρωπαϊκό επίπεδο.
Αίγινα, Μάρτιος 2009/Ιούνιος 2013