Η Ευρωπαϊκή Πολιτική του Ιωάννη Καποδίστρια
(αναδημοσίευση από ανάρτηση στην ιστοσελίδα της Εταιρείας Μελέτης Ιωάννη Καποδίστρια)
Από τον κ. Ανδρέα Κούκο
Ιστορία εικονογραφημένη, τεύχος 505, Ιούλιος 2010, αφιέρωμα στον Ιωάννη Καποδίστρια
Έχω την αίσθηση – και όσο περισσότερο μελετώ το έργο του αυτή η αίσθηση γίνεται εντονότερη – ότι ο Καποδίστριας ακόμα και σήμερα παρ’ όλες τις σημαντικές μελέτες που έχουν δημοσιευτεί γι’ αυτόν, και παρ’ όλες τις τιμές που του έχει προσφέρει η πολιτεία δεν έχει πάρει τη θέση που δικαιωματικά του ανήκει στη συνείδηση των Ελλήνων.
Και όμως πολλά θα είχαμε να διδαχθούμε και εμείς σήμερα, αν στρέφαμε προς αυτόν τη σκέψη και την αγωνία μας.
Τα όρια και οι διαστάσεις της πολιτικής που – από τα τέλη του 1814 – ο Ιωάννης Καποδίστριας αγωνίστηκε να επιβάλλει στην Ευρώπη δεν έχουν αποτιμηθεί.
Δεν είναι άδικο λοιπόν να πούμε ότι ο Καποδίστριας εξακολουθεί ακόμα και τώρα να βγαίνει μέσα από το σκοτάδι, μέσα από τα αδημοσίευτα ακόμα αρχεία των Ευρωπαϊκών Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής του, μέσα από την αλληλογραφία του και τα δημόσια έγγραφα, πολλά από τα οποία δεν φέρουν την υπογραφή του, αλλά που είναι φανερό ότι αυτός τα είχε συντάξει.
Η πολυδιάστατη ευρωπαϊκή πολιτική του μπορούμε να πούμε ότι περιλαμβάνει τέσσερις φάσεις έντονης πολιτικής δράσης, όσες βγαίνουν από τα συνέδρια που πήρε μέρος και αυτές είναι: α) η δράση του υπέρ της κατοχύρωσης της ελβετικής ανεξαρτησίας και ουδετερότητας, β) η συμβολή του στην καθιέρωση της Γερμανικής Ομοσπονδίας, γ) η παρέμβασή του υπέρ της αποκατάστασης του γαλλικού έθνους και δ) τα πολιτικά του σχέδια για μια νέα τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη.
Το Νοέμβριο του 1813 ο Καποδίστριας συνοδευόμενος από τον Αυστριακό απεσταλμένο Λεμπτζέλτερν έφτασε στην Ελβετία με βασική αποστολή τη προσέλκυση των Ελβετών προς το συνασπισμό των Συμμάχων, την ταυτόχρονη αποδέσμευση της Ελβετίας από τη Γαλλία και την εγγύηση της ελεύθερης διαβάσεως του συμμαχικού στρατού από το Ελβετικό έδαφος.
Η Ελβετία ήταν διαιρεμένη σε πολλά καντόνια με ξεχωριστές διοικήσεις, οπότε ο γαλλικός επεκτατισμός του Μ. Ναπολέοντα ήταν εύκολο να την επηρεάσει και να την αποσπάσει από τις συμμαχικές δυνάμεις. Η ενοποίηση της Ελβετίας και η δημιουργία κεντρικής Κυβερνήσεως ήταν ένα από τα πιο πολύπλοκα προβλήματα της Ευρώπης εκείνης της εποχής.
Αρκετοί έμπειροι ευρωπαίοι διπλωμάτες είχαν σταλεί από τις χώρες τους και είχαν προσπαθήσει να μεταπείσουν τα πλούσια βόρεια καντόνια που δεν ήθελαν να ενωθούν με τα νότια και πιο φτωχά. Χωρίς όμως κανένα αποτέλεσμα.
Ο Καποδίστριας όταν άκουσε την πρόταση του Τσάρου για να μεταβεί στην Ελβετία, με την ευθύτητα που τον διέκρινε πάντα, απάντησε:
«Την Ελβετία, Μεγαλειότατε, τη γνωρίζω μονάχα από τα βιβλία, τα οποία παρέχουν πενιχρή βοήθεια προκειμένου για τόσο σοβαρές διαπραγματεύσεις με ανθρώπους, με τους οποίους δεν είχα ποτέ καμία σχέση. Δεν ομιλώ τη γερμανική και τούτο είναι ένα δεύτερο εμπόδιο. Τέλος, θα έχω και συνάδελφο, τον Αυστριακό βαρώνο Λεμπτζέλτερν… Άραγε θα είμεθα πάντα σύμφωνοι στους χειρισμούς των προβλημάτων…ώστε να μην αφήσουμε στους Ελβετούς καμία αμφιβολία για την πλήρη ταυτότητα των προθέσεων των Συμμαχικών Δυνάμεων;…»
Απάντηση που δείχνει τη διπλωματική του υπευθυνότητα και την εντιμότητα που τον διέκρινε, όχι μόνο σ΄ αυτήν την περίπτωση, αλλά σε όλη την πολιτική του σταδιοδρομία.
Ο Καποδίστριας μέσα σε δύο ημέρες συντάσσει σχέδιο ενεργειών λες και γνώριζε χρόνια το πρόβλημα και ο Αλέξανδρος το εγκρίνει με ενθουσιασμό.
Μόλις φτάνουν στη Ζυρίχη μαζί με τον Αυστριακό απεσταλμένο πετυχαίνουν να πείσουν τον Πρόεδρο της Ελβετικής Ομοσπονδίας Φον Ραΐνχαρτ και την Ελβετική Δίαιτα ν’ αποδεχτεί ένα σύστημα ουδετερότητας της Ελβετίας.
Κατορθώνει ο Καποδίστριας με τη διπλωματική ευστροφία που τον διακρίνει να επαναφέρει την ομόνοια στην Ελβετική Ομοσπονδία και να αποκαταστήσει τη Βέρνη στη θέση της ως ηγετικού καντονίου της μοναδικής εκείνης Ομοσπονδίας ανθρώπων που μιλάνε τέσσερις διαφορετικές γλώσσες.
Και τους κατέκτησε κυριολεκτικά ο Καποδίστριας τους Ελβετούς, γιατί συμφωνούσε με το χαρακτήρα τους και τα αληθινά δημοκρατικά τους αισθήματα:
«Γνωρίζετε, άλλωστε – έγραφε σχετικά στη Ρωξάνδρα Στούρτζα– ότι το πρόσωπο του Δημοκράτη μπορώ να το υποδυθώ ευκολότερα. Γιατί το πρόσωπο τούτο είναι δικό μου!».
Αλλά η πολιτική της Βιέννης δεν ήταν σταθερή. Ο απεσταλμένος της Αυστρίας εμφανίζει στον Καποδίστρια διακήρυξη που θα επέτρεπε στα συμμαχικά στρατεύματα να διαβούν και να παραβιάσουν την ελβετική ουδετερότητα που με τόσους κόπους εκείνος είχε εγγυηθεί.
Εντολή από τον Τσάρο δεν είχε αλλά ούτε χρόνο είχε. Έτσι με δική του ευθύνη υπογράφει σκεπτόμενος ότι αν σε αυτή την κρίσιμη στιγμή οι Ελβετοί έβλεπαν τους Συμμάχους να διαφωνούν, όλα θα πήγαιναν χαμένα. Όταν μετά από λίγες ημέρες συναντιέται με τον Τσάρο και του αναφέρει τι έκανε, εκείνος του απαντά:
«Δεν περίμενα να σας δω να αρχίσετε με πλήρη παράβαση των οδηγιών που σας είχα δώσει».
Η εξέλιξη όμως των πραγμάτων δικαιώνει το Μεγάλο Διπλωμάτη. Οι Αυστριακοί υπέστησαν την ηθική μείωση εξαναγκασθέντες σε επίσημη αποδοκιμασία της πράξεώς τους. Και ο Καποδίστριας αντί παρασήμου αυτή τη φορά διορίζεται Έκτακτος Απεσταλμένος και πληρεξούσιος Υπουργός του Αυτοκράτορα στην Ελβετική Ομοσπονδία.
Ύστερα από διπλωματικούς αγώνες που συνεχίστηκαν ο Καποδίστριας συνέβαλε στην ολοκλήρωση της συντακτικής εργασίας της Δίαιτας η οποία καθόρισε τελικά το Ομοσπονδιακό Σύνταγμα. Βάσει των εργασιών της υπήρξε το υπόμνημα του Καποδίστρια της 21-4-1814.
Στις 10 Σεπτεμβρίου το 1814, λίγες ημέρες πριν αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις στη Βιέννη, ο Κερκυραίος διπλωμάτης έγραφε στον πατέρα του:
«Το τέλος μιας τόσο πολύπλοκης διαπραγμάτευσης μου στοίχισε πολλά βάσανα και ταξίδια και έγγραφα και αγορεύσεις και Συντάγματα και σχέδια, αλλά δεν πειράζει. Αυτοί οι λαμπροί άνθρωποι με γέμισαν με φιλία και με αληθινή εγκαρδιότητα. Η εμπιστοσύνη με την οποία με τιμούν με αντάμειψε για όλα μου τα βάσανα. Αν μπορούν στο μέλλον να είναι ευτυχείς και ν’ απολαύσουν την ανεξαρτησία τους, θα πω ότι δεν έχασα τον καιρό μου και το έργο μου».
Οι ευχές πραγματοποιήθηκαν.
Στις επίσημες συζητήσεις του Συνεδρίου της Βιέννης ο Καποδίστριας υποστηριζόμενος από το βαρώνο Φον Στάιν, υπερασπίστηκε με αυτοθυσία την ενότητα των Ελβετών, την αναγνώριση της ανεξαρτησίας των καντονίων και τις μεγαλύτερες εδαφικές ρυθμίσεις υπέρ της μικρής αυτής χώρας. Έτσι στις 20 Μαρτίου 1815 υπογράφτηκε από όλους τους συμμετέχοντες στο Συνέδριο, η διακήρυξη για τις ελβετικές υποθέσεις.
Με τη διακήρυξη αυτή, που όλα τα προσχέδια είχε επεξεργαστεί ο Καποδίστριας, ρυθμίζονταν οριστικά η διαρκής ουδετερότητα και η ανεξαρτησία της Ελβετίας με βάση τα 19 καντόνια τα οποία θα αποτελούσαν το θεμέλιο του ελβετικού ομοσπονδιακού συστήματος. Το πρώτο βήμα για την ουδετεροποίηση της Κεντρικής Ευρώπης, μακριά από πολέμους και αναταραχές, είχε γίνει με την ομόφωνη αναγνώριση θεμελιωδών κανόνων του γενικού Διεθνούς Δικαίου.
Η Συνθήκη της Βιέννης (26 Ιουνίου 1815), όπως και η Συνθήκη των Παρισίων (20 Νοεμβρίου 1815), αποτέλεσαν σταθμό στην Ιστορία της Ευρώπης και υπήρξαν σ΄ένα μεγάλο τους κομμάτι, έργο του Ιωάννη Καποδίστρια.
Αυτός είναι ο πραγματικός αρχιτέκτονας του εξασφαλισθέντος συστήματος της Ευρωπαϊκής Ισορροπίας και Ειρήνης μεταξύ των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, κατά τους ταραχώδεις εκείνους καιρούς.
Οι Ελβετοί τιμούν τον Καποδίστρια και τον ευγνωμονούν για ότι έκανε για τη χώρα τους. Ανακηρύσσεται Επίτιμος Δημότης των Καντονίων Βω και Λωζάνης και οποιοσδήποτε συγγενής του φτάσει στην Ελβετία ακόμη και σήμερα, γίνεται Ελβετός Υπήκοος αμέσως και χωρίς γραφειοκρατικές διαδικασίες. Η σχέση της Οικογένειας Καποδίστρια με την Ελβετία είναι πολύ στενή ακόμη και σήμερα.
Το Κεφάλαιο Ελβετία που επιλέγεται από τον Καποδίστρια, γι΄αυτά που ακολούθησαν, είναι τεράστιο για την τελική έκβαση του Αγώνα. Το σχέδιο στο μυαλό του είναι καλά οργανωμένο. Ξέρει ότι οι Ελβετοί φίλοι του θα βοηθήσουν με όλες τους τις δυνάμεις την Ελληνική Επανάσταση. Στη Γενεύη, λοιπόν, που είναι την εποχή εκείνη το Κέντρο της διακίνησης των επαναστατικών ιδεών στην Ευρώπη, καταλήγει μετά την παραίτησή του από Υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας το 1822. Η Γενεύη γίνεται το κέντρο του Φιλελληνισμού στην Ευρώπη.
Όταν έχουμε οριστικά στο Παρίσι την επικύρωση των συμφωνιών για την Ελβετία, ο αρχηγός της Ελβετικής Αντιπροσωπείας λέει τα εξής:
«Τι είναι δυνατόν να κάνουμε γι’ αυτόν τον εξαίρετο Καποδίστρια; Είναι ο Φοίνικας της Δημοκρατίας, χωρίς αυτόν το Συνέδριο της Βιέννης και τα άλλα θα ήταν διαφορετικά, χωρίς αυτόν η Ελβετία θα είχε εξολοκλήρου ανατραπεί. Αν περάσει ποτέ από τη Γενεύη κτυπήστε όλες τις καμπάνες των εκκλησιών και χαιρετίστε την άφιξή του δια του κεραυνού του πυροβολικού μας».
Θαύμαζαν τον αψεγάδιαστο χαρακτήρα του, την εντιμότητά του, το λιτό παράδειγμα της ζωής του.
Κάποτε η συγγραφέας Καρλόττα ντε Στορ τον ρώτησε για τη φτωχική του διαμονή τη Γενεύη και εκείνος απάντησε:
«Σας φαίνεται ίσως παράδοξον, κυρία, το ότι κατοικώ ενταύθα. Αλλά πρέπει να αναγνωρίσετε ότι εφ’ όσον κρούω τας θύρας των Δυνάμεων να ελεήσουν τους πεινώντας και σφαζομένους αδελφούς μου δεν μου επιτρέπεται να δαπανώ, μαζί με τον υπηρέτην μου, περισσότερα των πέντε φράγκων ημερησίως».
Ενέπνεε τους γύρω του με το παράδειγμά του!
Θα πρέπει ν’αναφερθώ σε αυτό το σημείο στον σπουδαιότερο Φιλέλληνα και επιστήθιο φίλο του Ιωάννη Καποδίστρια: το μεγάλο Γάλλο-Ελβετό Ιωάννη Γαβριήλ Εϋνάρδο!
Γνωρίζονται στο Συνέδριο της Βιέννης και ο Καποδίστριας τον κάνει αμέσως κοινωνό των ιδεών του. Ο Εϋνάρδος εκτιμά τον αγαπημένο φίλο του και ερωτεύεται παράφορα την Ελλάδα.
Ο αγώνας του από τη Γενεύη που είναι γνωστός τραπεζίτης είναι συγκλονιστικός! Tεράστια χρηματικά ποσά διακινούνται προς την επαναστατημένη Ελλάδα. Άλλα για πολεμοφόδια, άλλα υπό μορφή δανείων με τη δικιά του εγγύηση από τις Μεγάλες Δυνάμεις, άλλα για να χτιστούν αργότερα σχολεία, ορφανοτροφεία, νοσοκομεία.
Πολλά από τα χρήματα είναι δικά του και δεν θέλει ή ξέρει ότι είναι αδύνατον να επιστραφούν. Υπηρέτησε την ελληνική υπόθεση πάντα με αφοσίωση, ένταση και συνέχεια ακόμα και ως διπλωματικός εκπρόσωπος στο τέλος της Ελληνικής Κυβέρνησης στα ανακτοβούλια των τριών Δυνάμεων.
Ο Εϋνάρδος, αυτός ο πρύτανης των Φιλελλήνων, ο ιδρυτής της Εθνικής Τράπεζας που με δικά του χρήματα βοήθησε το ελληνικό Δημόσιο να γίνει κι ο βασικός μέτοχός της πρέπει να έχει ξεχωριστή θέση στο μυαλό και στην καρδιά όλων των Ελλήνων, όπως ο αγαπημένος φίλος του!
Η δολοφονία του Κυβερνήτη τον συγκλόνισε: «ο θάνατος του Κυβερνήτη είναι συμφορά για την Ελλάδα. Είναι δυστύχημα Ευρωπαϊκό…», δήλωσε τότε.
Σχετικά με το γερμανικό ζήτημα προαποφασίστηκε από το Διευθυντήριο η πρόσκαιρη λύση της Συνομοσπονδίας, λύση που φυσικά βρήκε αντίθετη την Αυστρία, που απέβλεπε στο ρόλο του ισχυρού στην Κεντρική Ευρώπη.
Ο γερμανικός λαός ήθελε την ενότητα αλλά πολλές από τις Μεγάλες Δυνάμεις ήθελαν τον κατακερματισμό της Γερμανίας σε μικρά κρατίδια, γιατί έτσι θα αύξαναν την επιρροή τους στην περιοχή.
Στις 9 Φεβρουαρίου 1815, ο Καποδίστριας υπέβαλε στο συνέδριο βαρυσήμαντο υπόμνημα για τις γερμανικές υποθέσεις, τονίζοντας καταρχήν την αδιαμφισβήτητη υπεροχή της Γερμανικής Αυτοκρατορίας στην Ευρώπη καθώς και ότι πρέπει να αποκατασταθεί το Γερμανικό Έθνος αφενός προς όφελός του, αφετέρου δε χάριν της εξασφαλίσεως της ηρεμίας και γαλήνης στην Ευρώπη.
«Οποιαδήποτε κι αν είναι τα ιδιαίτερα συμφέροντα των ηγεμόνων που κυβερνούν», διακήρυξε, «οφείλουν υπό την πίεση των γεγονότων να παράσχουν στη χώρα τους ενιαίο Σύνταγμα».
Μετά από έντονες συζητήσεις υπογράφηκαν στη Βιέννη, στις 8 Ιουνίου 1815, οι συνθήκες για τη Γερμανική Ομοσπονδία που αναγνώριζαν, σύμφωνα προς τις υποδείξεις του Καποδίστρια, μια ένωση κρατών που σεβόταν την κυρίαρχη εξουσία των μελών της και η οποία περιελάμβανε 41 γερμανικά κράτη.
Ο Καποδίστριας όμως εξουσιοδοτείται από τις Σύμμαχες Δυνάμεις να μελετήσει και τις γαλλικές υποθέσεις, που είχαν περιπλακεί, μετά τη συντριβή του Ναπολέοντα Βοναπάρτη στο Βατερλώ.
Καταθέτει υπόμνημα στο Συνέδριο των Παρισίων στις 28 Ιουλίου 1815 και εκεί αναφέρει ότι: «η ηττηθείσα Γαλλία θα πρέπει να προσφέρει ηθικές και πραγματικές εγγυήσεις». Θεωρεί προσωρινή την κατοχή της Γαλλίας από τους Συμμάχους. Αναφέρει ότι: «Οι αποφάσεις της Βιέννης θα πρέπει να επανεξεταστούν, εάν θιχτεί η ακεραιότητα της Γαλλίας».
Βλέπουμε λοιπόν ότι η Ρωσία, μετά τη συντριβή του Βοναπάρτη, προσπαθεί να αντιμετωπίσει δίκαια την ηττηθείσα Γαλλία. Ο Καποδίστριας πιστεύει ότι η Γαλλία μελλοντικά θα συνέδραμε στο ελληνικό ζήτημα. Γι’ αυτό και επιπλέον διότι ήταν φιλελεύθερος, υπερασπίστηκε τα γαλλικά συμφέροντα.
Η στάση του στο Παρίσι εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο που τον διόρισε, παρά τις αντιρρήσεις του περιβάλλοντός του, Υπουργό επί των Εξωτερικών υποθέσεων της Αυτοκρατορίας.
Οι διαπραγματεύσεις για τα γαλλικά ζητήματα ήταν μακροχρόνιες και τα προβλήματα τεράστια (στρατός κατοχής, πολεμική αποζημίωση από τη Γαλλία).
Ο Καποδίστριας κατάφερε όχι μόνο να λύσει τα παραπάνω προβλήματα προς όφελος της Γαλλίας και παρά τη σφοδρή αντίδραση του Μέτερνιχ, αλλά και να συμπεριληφθεί η Γαλλία μόλις τρία χρόνια μετά το Βατερλώ στο Διευθυντήριο των Δυνάμεων.
Στο συνέδριο του Αιξ Λα Σαπέλ το 1818, ο Καποδίστριας τάχθηκε υπέρ της αναθεώρησης των σχέσεων των συμμάχων με το Βασιλέα της Γαλλίας και υπέρ του παράλληλου διακανονισμού της εκκένωσης της Γαλλίας από τα συμμαχικά στρατεύματα. αγωνίστηκε επίσης για τη διευθέτηση των οικονομικών διαφορών και τέλος για την επιστροφή του Γάλλου βασιλέα στα Ευρωπαϊκά συμβούλια.
Στις 18 Οκτωβρίου 1818 ο Ρισελιέ γράφοντας στο Βασιλιά Λουδοβίκο τον 18ο σημειώνει τα εξής: «Ελπίζω ότι παρά τα Αυστριακά και τα Αγγλικά τεχνάσματα, μπορούμε να βασιστούμε στη σταθερότητα των επιχειρημάτων του Κόμητα Καποδίστρια στον οποίο όχι μόνο εμείς αλλά και η Ευρώπη οφείλουμε τις μέγιστες υποχρεώσεις».
Αλλά και ο Κόμης Μολέ λίγες ημέρες αργότερα δηλώνει: «Αν η Γαλλία παραμένει ακόμα Γαλλία, αυτό οφείλεται σε τρεις ανθρώπους, των οποίων τα ονόματα δεν πρέπει ποτέ να ξεχαστούν: Στον Αλέξανδρο και στους δυο Υπουργούς του, τον Καποδίστρια, και τον Πότσο ντι Μπόργκο».
Στο συνέδριο όμως του Αιξ λα Σαπέλ το 1818 ο Καποδίστριας κάνει κάτι ακόμα πιο σπουδαίο. Μιλάει πρώτος αυτός για την Ενωμένη Ευρώπη. Τάσσεται υπέρ μια νέας τάξης πραγμάτων για την παλινόρθωση της Ευρώπης.
Καταθέτει λοιπόν στο συνέδριο ένα υπόμνημα γεμάτο τολμηρές ιδέες για την εποχή του. Η Ευρώπη λέει πρέπει οπωσδήποτε να προστατευθεί από τη χρήση βίας, επικρίνει την επιβολή του δικαίου του πιο ισχυρού επάνω στους πιο αδύναμους και υποστηρίζει ότι πρέπει να περιοριστούν οι επεκτατικές βλέψεις των μεγάλων σε βάρος των μικρών Κρατών. Η Τετραπλή Συμμαχία έπρεπε να διευρυνθεί, με την ένταξη σε αυτή όλων των Ευρωπαϊκών Κρατών και να καθιερωθεί η αλληλέγγυα συμμαχία, που θα εγγυόταν την εσωτερική και εξωτερική ειρήνη και ασφάλεια όλων των Κρατών της Ευρώπης. Ένας οργανισμός δηλαδή με άλλα λόγια προστασίας συγκρούσεων.
Βασικός στόχος του Καποδίστρια ήταν να αναγνωριστεί στους μικρότερους λαούς το δικαίωμα να αντιμετωπίζουν την λύση των Εθνικών τους προβλημάτων, με την συνεργασία των μεγάλων Κρατών και να μην μπορούν τα τελευταία να επιβάλλουν εκβιαστικά τις δικές τους απόψεις που πάντοτε εξυπηρετούσαν τα δικά τους συμφέροντα.
Προσωπική μου άποψη είναι ότι δεν είναι τυχαίος ο χρόνος κατάθεσης αυτού του τολμηρού υπομνήματος. Ένας τόσο διορατικός διπλωμάτης δεν περίμενε ότι αργά η γρήγορα θα ξεσπούσε η Ελληνική Επανάσταση; Στο συνέδριο του Laybach το 1821 προσωρινά αιφνιδιάζεται, αλλά στη συνέχεια αγωνίζεται, για να μην καταπνιγεί η Επανάσταση, κάτι που πετυχαίνει, και αυτή είναι η μεγαλύτερή του προσφορά εκείνη τη στιγμή στον Αγώνα που μόλις αρχίζει. Υπήρχε επιτέλους Ελληνικό ζήτημα και ήταν προς συζήτηση!
Αξίζει στο σημείο αυτό να υπογραμμίσουμε τις ριζοσπαστικές θεσμικές προτάσεις του Καποδίστρια στη συγκυρία 1818-1820 που είναι: α) η ύφεση και ο σταδιακός αφοπλισμός, β) η συρρίκνωση του δουλεμπορίου, γ) η κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων και του ρατσισμού, δ) η υιοθέτηση πολιτειακού μοντέλου ουδέτερων συνομοσπονδιών, ε) η αναθεώρηση των «κλειστών» στρατιωτικών συνασπισμών, στ) η αμφισβήτηση της αρχής των επεμβάσεων, ζ) η καθιέρωση υπερ-εθνικών οργανισμών, η) η υιοθέτηση του θεσμού της διεθνούς διαιτησίας, θ) η βαθμιαία ανεξαρτητοποίηση των αποικιών.
Αν από τότε γίνονταν δεκτές αυτές οι προτάσεις τότε η Ευρώπη σήμερα θα ήταν μια υπερδύναμη που θα εγγυόταν την ειρήνη και την ασφάλεια όχι μόνο των Ευρωπαϊκών Κρατών, αλλά θα προστάτευε σα μητέρα όλα τα Κράτη της γης.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας, έβλεπε πολύ μακρύτερα από την εποχή του! Πολλές φορές έτρεχε! Φαίνεται στην διπλωματική αλληλογραφία του ότι πολλές φορές όταν πρότεινε κάτι, πολιτικοί της εποχής του προσπαθούσαν να τον καταλάβουν, αλλά δεν τα κατάφερναν.
Σε μια επιστολή προς τον Τόμας Τζέφερσον, τον Αμερικάνο Πρόεδρο, τον προτρέπει να καταργηθεί το δουλεμπόριο. «Δεν επιτρέπεται εσείς που μιλήσατε πρώτοι για ανθρώπινα δικαιώματα να μην κάνετε κάτι για να σταματήσετε τον ανθρώπινο πόνο και τη δυστυχία τόσων ανθρώπων».
Στο συνέδριο της Αιξ λα Σαπέλ το 1818 καταθέτει υπόμνημα, όπου αναπτύσσεται σχέδιο καταπολέμησης της δουλεμπορίας των Μαύρων.
Το υπόμνημα πρότεινε τη δημιουργία στις ακτές της Δυτικής Αφρικής με τη συνεργασία όλων των Κρατών, ενός ειδικού οργανισμού με την επωνυμία Αφρικανικός Οργανισμός. Ο οργανισμός αυτός θα διευθυνόταν από δικό του ανώτατο συμβούλιο και θα διέθετε δικαστική εξουσία και δική του στρατιωτική δύναμη.
Όμως τα συμφέροντα ορισμένων Δυνάμεων της εποχής δεν επέτρεψαν την ίδρυση αυτού του οργανισμού. Τα θλιβερά γεγονότα που ακολούθησαν όμως με την επέκταση του δουλεμπορίου και την απαθλίωση της ζωής των λαών της Αφρικής οδήγησαν μετά από 67 χρόνια το Ευρωπαϊκό συνέδριο του Βερολίνου να αποφασίσει την ίδρυση μιας ίδιας οργάνωσης σαν και αυτή που πρότεινε ο Καποδίστριας!
Πρότυπο του πολύ γνωστού μας Χένρι Κίσσινγκερ ήταν ο Μέττερνιχ. Στο βιβλίο του που το ονομάζει «Ένας αποκατεστημένος κόσμος» το οποίο εκδόθηκε λίγο πριν το 1974 επιτίθεται με μανία κατά των ιδεών και της πολιτικής του Ιωάννη Καποδίστρια υποστηρίζοντας τις ιδέες του Μέττερνιχ, και βέβαια με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να μας αποδείξει πόσο επίκαιρος και αναντικατάστατος είναι ο Ιωάννης Καποδίστριας. Ο Χένρι Κίσσινγκερ μελετητής ο ίδιος της ιστορίας προετοίμαζε με το βιβλίο του αυτό τις αλλαγές που βλέπουμε σήμερα γύρω μας.
Στο βιβλίο αυτό αποκαλεί την Ελληνική Επανάσταση «εξέγερση» και «ανταρσία», όχι τυχαία. Θεωρεί ακόμα και σήμερα και αυτό είναι το σημαντικό, ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας θα σταματούσε και θα εξαφάνιζε όλα αυτά τα σχέδια. Ένας ολόκληρος κόσμος, με το Μέττερνιχ επικεφαλή, πάσχιζε να τον εξοντώσει και μαζί με αυτόν να θάψει οριστικά την Ελλάδα. Αυτό οι Έλληνες το ξεχνάμε, αλλά μας το θυμίζει ο Κίσινγκερ με το βιβλίο του!
Οι μεγάλοι νεκροί μιλάνε, όπως τόνισε ο Κωνσαντίνος Τσάτσος στην Κέρκυρα το 1976 στην ομιλία του προς τιμή του Πρώτου Κυβερνήτη.
Μιλάνε με το παράδειγμά τους και την τραγική τους θυσία. Και όσοι έχουν ειλικρινή διάθεση μπορούν να τους ακούσουν και να παραδειγματιστούν από το λόγο τους.
Ο Καποδίστριας μπορεί να μας γίνει, ειδικά σήμερα, υπόδειγμα, ζωντανή παρουσία του Ελληνικού μέτρου!
~
Ο κ. Ανδρέας Κούκος, είναι Νομικός – Υποψήφιος Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών και Επιστημονικός Σύμβουλος του Δικτύου Πόλεων «Ιωάννης Καποδίστριας»
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙA
Κούκκου Ελένη, Ιωάννης Καποδίστριας. Ο Άνθρωπος – Ο Διπλωμάτης, 10η Έκδοση, Αθήναι 1996.
Δαφνής Γρηγόριος, Ιωάννης Α. Καποδίστριας. Η γένεση του Ελληνικού Κράτους, Αθήναι 1976.
Πετρίδης Παύλος, Η Ευρωπαϊκή Πολιτική του Ιωάννη Καποδίστρια, Αθήναι 1988.
Δεσποτόπουλος Αλέξανδρος, Ο Κυβερνήτης Καποδίστριας και η Απελευθέρωση της Ελλάδος, 2η Έκδοση, Αθήναι 1996.
Woodhouse C. M., Capodistria. The Founder of Greek Independence, London – New York 1973.
Καποδίστριας Ιωάννης, 176 γράμματα προς τον πατέρα του. 1809-1820. Εισαγωγή και Μετάφραση από τα Ιταλικά, Πολυχρόνη Ενεπεκίδη, Αθήναι 1972.
Αρχεία Βιέννης, Φάκελλος «Schweiz Varia».
Αρχεία Βιέννης, Φάκελλος Wiener – Congress»
Αρχεία Βιέννης, «Επιστολές προς Thomas Jefferson».